Трагедыя вёскі Мекястроўка

Вёска Мекестроўка (11 мірных жыхароў) была спалена 12 красавіка 1943 года падчас карацельнай аперацыі «Вясна - Поўнач».

Успаміны аб в. Мекестроўка Лагойскага раёна Мінскай вобласці.

Сведкі расказваюць:
Іван Васільевіч Мыцько, г. Маладзечна.

Ён падрабязна распавёў як усё адбывалася ў той дзень: «…Мекестроўка складалася з васьмі двароў і праз горку яшчэ два. Усё здарылася 12 красавіка 1943 гады - на агульным помніку, дзе прозвішча бацькі ёсць, гэта напісана. Нядзельны дзень быў. Стала вядома, што ідзе блакада на партызан. У нядзелю мужыкі сабраліся і пайшлі ў лес з вёскі. Прыязджае стараста з Верб'я, аказваецца блакада ішла з напрамку. Мурожнае, Вуглы і Верб'е. Недзе гадзін у дванаццаць дня немцы размясціліся ў Верб'і па дамах, накіравалі старасту ў Мекестроўку каб прывёз двух бараноў і далі ўказанне сабраць яечкаў, сала. Прыехаў ён да нашага старасты, яны пайшлі па дварах, сабралі ўсё і ён з'ехаў. Сказаў, што нікога не крануць, калі партызан не будзе - вось тыя вёскі прайшлі і нікога не кранулі. Хтосьці збегаў да мужыкоў у лес, паведаміў ім гэта і яны вярнуліся ў вёску. Як толькі нашы мужыкі пайшлі дадому, на іх месца ў лесе партызаны прыбылі. Гэта быў атрад "Смерць фашызму", у Чэмках стаяў. Хтосьці немцам у Швабы паведаміў дзе партызаны спыніліся. І вось карнікі пастроіліся і пайшлі на Мекестроўку. Дзе тое гадзіны ў дзве глядзім з Верб'я, з лесу, высыпае ланцуг - усё поле занята і ідуць. Не даходзячы першых хат спыніліся на дарозе, усталявалі мінамёты і пачалі міны кідаць - яны лічылі, што партызаны знаходзяцца ў дамах. У нас міна каля акна ўпала, шкло пасыпалася, бацька скамандаваў на падлогу класціся. Немцы пакідалі міны, падняліся і  пайшлі па агародах, прайшлі вёску, у дамы не заходзілі. Падышлі да лесу і сталі паднімацца на ўзвышша, а там партызаны занялі зручную пазіцыю і адкрылі агонь, забілі некалькі чалавек і завязаўся бой. Бой працягваўся, пачаў змрок насоўвацца. З Рудні бацька ўзяў да сябе Аляксандра Мыцько з сям'ёй, бо адну частку Рудні раней спалілі, яшчэ зімой. Бацька з Аляксандрам пайшоў за сенам у хлеў-кароў пакарміць. Міма праязджаў на Верб'е верхавы, убачыў іх і сказаў: «калаціце, біце сена, мы вас зараз раскалоцім». Аляксандр на бацьку кажа: - будзем уцякаць. Бацька адказвае: – А што будзе з сям'ёй?. Не захацеў кідаць сям'ю і яны вярнуліся ў хату.
Сёстры Ніна і Валя спалі за грубкай і ў нас застаўся стрыечны брат Мікалай. У гэты час падышла да брамкі каманда смяротнікаў і ў дзверы сталі стукаць: «гаспадар, выходзь». Бацька, маці і я выйшлі ў двор. Там было двое верхавых і трое пешых. Бацька спытаў - вашых коней паставіць у хлеў ці сваю даць? Адказу не было, ён пайшоў у хлеў і адчыніў дзверы, у гэты час яму стрэлілі ззаду ў галаву і ён упаў на зямлю. Я пабег у хату і глядзеў праз акно. Карнікі крычаць: "Выходзь другі гаспадар". Аляксандр выйшаў і пайшоў у хлеў, там гною за зіму шмат было. Наступіў на гной і як то прыгнуўся ў той момант, калі ў яго стрэлілі і куля прайшла па плячы, прабіла вуха. Ён упаў на гной, галава ў крыві і ногі тырчалі з хлява, але ён жывы застаўся. Яны засвісталі, засмяяліся і сышлі. Маці не кранулі, яна пайшла да бацькі, але ён не адклікаўся, толькі стагнаў. Праязджаў верхавы, пачуў стогн бацькі і дабіў яго. Ужо змярканне было, прыйшлі карнікі, загадалі завесіць вокны і сказалі даваць вячэраць. Тут такое гора, а ім вячэраць падавай. Маці хацела ўзяць яек у склепе, а адтуль яны ўжо нясуць кошык з яйкамі. Іх было шэсць чалавек, усё ў нямецкай форме. Казалі на ўкраінскай і
рускай мовах. Прынеслі з іншых двароў сала, хлеб, аплецены бітончык з самагонкай літраў на пяць. Наліваюць, выпіваюць і закусваюць. Мы з мамай стаялі каля печкі. Адзін дастае пісталет, з рукі на руку перакінуў, зарадзіў, наперакос на мяне паглядзеў, я яго погляд на ўсё жыццё запомніў, хацеў страляць у нас, але тыя сказалі яму - будзе іншая каманда, не рабі гэтага, мы тут выпіваем і тут трупы будуць. Ён сунуў пісталет у кішэню. Потым яны падняліся і сабраліся сыходзіць, і адзін кажа: гаспадыня, магчыма, пальчаткі ў вас ёсць? Гэта ён спытаў, каб адстаць ад іншых. На двары поўня і марозік-холадна было. Маці пальчаткі дастала і дала яму. Ён размаўляе па-руску: «Уцякайце, заўтра ўсіх вас пастраляюць». Маці за рукаў яго і пытаецца, а куды ўцякаць. У лес - адказвае",- і пайшоў ... Сабраліся і
адразу пайшлі, як толькі стральба - перасоўваемся, паўзем, як не страляюць - ляжым… Там у лесе ў нас былі куфры схаваныя і маці дастала адзенне цяплей і мы там да раніцы былі. Як пачало віднець, пачулі адзіночныя стрэлы, а потым пачалі паліць дамы. Як толькі пачалі паліць, усё жывое пачало плакаць: людзі крычалі, сабакі вылі, каровы пачалі рыкаць - усё жывое падало гук... Мы хаваліся ў балоце, а потым прытуліў нас бацькоў знаёмы ў вёсцы Вуглы... Рудню спалілі тады ж, за тое, што партызаны падбілі нямецкую бронемашыну...»

Запісаў А. Паўлюковіч
(з асабістага архіва)

Деревня Мекестровка (11 мирных жителей) сожжена 12 апреля 1943 г. в ходе карательной операции "Весна - Север".

Воспоминания о В. Мекестровка Лагойского района Минской области.

Свидетели говорят:
Иван Васильевич Мытко, Молодечно.

Он подробно рассказал, как все происходило в тот день: «…Мекестровка состояла из восьми дворов и еще двух через холм. Все произошло 12 апреля 1943 года - так написано на общем памятнике, где фамилия отца. Было воскресенье. Стало известно, что идет блокада партизан. В воскресенье мужики собрались и пошли в лес из села. Мэр приезжает из Вербии, оказывается, что блокада идет с противоположной стороны. Мурожное, Уродливое и Вербье. Около двенадцати часов дня немцы поселились в Вербии домами, послали в Мекестровку городского головы за двумя баранами и дали указание собрать яички и сало. Он пришел к нашему мэру, они обошли дворы, все собрали и он ушел. Он сказал, что никого бы не тронули, если бы не было партизан - те села прошли и никого не тронули. Кто-то побежал к мужчинам в лес, рассказал им об этом, и они вернулись в деревню. Как только наши мужчины разошлись по домам, на их место в лесу прибыли партизаны. Это был отряд «Смерть фашизму», дислоцированный в Чемках. Кто-то сказал немцам в Швабии, где остановились партизаны. И вот каратели построились и пошли на Мекестровку. Где-то в два часа смотрим из Верби, из леса, цепочка сыплется - все поле занято и идут. Не доезжая до первых домов, они остановились на дороге, поставили минометы и начали бросать мины — считали, что в домах находятся партизаны. Рядом с нашим окном упала мина, стекло разбилось, отец приказал нам лечь на пол. Немцы вышли из мин, встали и пошли по огородам, прошли деревню, в дома не заходили. Они подошли к лесу и стали подниматься на холм, а там партизаны заняли удобную позицию и открыли огонь, убив несколько человек и завязался бой. Бой продолжался, сгущалась тьма. Отец забрал Александра Мытко и его семью из Рудного, потому что часть Рудного была сожжена раньше, еще зимой. Отец и Александр пошли в хлев пасти коров на сено. Проезжал мимо на Вербье всадник, увидел их и говорит: «Бей, бей сено, мы тебя сейчас побьем». Александр говорит отцу: - Мы убежим. Отец отвечает: - Что будет с семьей? Он не хотел оставлять свою семью, и они вернулись домой.
Сестры Нина и Валя спали за печкой, а мы остались с двоюродным братом Николаем. В это время к воротам подошла бригада палачей и стала стучать в дверь: «Хозяин, выходи». Отец, мать и я вышли во двор. Их было двое верхом и трое пеших. Отец спросил - своих лошадей в сарай поставить или своих отдать? Ответа не было, он вошел в сарай и открыл дверь, в это время он был ранен в затылок и упал на землю. Я вбежал в дом и посмотрел в окно. Каратели кричат: «Выходи, второй хозяин». Александр ушел и пошел в амбар, где было много навоза на зиму. Он наступил на навоз и как-то присел в тот момент, когда его подстрелили и пуля прошла через плечо и пробила ухо. Он упал на навоз, его голова была в крови, а ноги торчали из сарая, но он выжил. Они свистнули, засмеялись и ушли. Мать не тронули, она подошла к отцу, но он не ответил, только застонал. Проезжал всадник, услышал стон отца и убил его. Уже смеркалось, пришли палачи, приказали закрыть окна и велели подать обед. Здесь столько горя, но дай им обед. Мать хотела взять яйца из погреба, а они уже оттуда корзинку с яйцами несут. Их было шестеро, все в немецкой форме. Они говорили по-украински и
на русских языках. Привезли с других дворов сало, хлеб, плетенку с самогоном на пять литров. Наливай, пей и ешь. Мы с мамой стояли у печки. Один из них достал ружье, передал из рук в руки, зарядил, посмотрел на меня косо, я запомнил его взгляд на всю жизнь, хотел нас расстрелять, но ему сказали - будет другая команда, не делай этого, мы пьём здесь и будут трупы. Он положил пистолет в карман. Потом встали и уже собирались уходить, а один говорит: барыня, может быть, у вас есть перчатки? Это он попросил отстать от остальных. На дворе было полнолуние и мороз. Мать достала перчатки и отдала ему. Он говорит по-русски: «Бегите, завтра вас всех расстреляют». Мать хватает его за руку и спрашивает, куда бежать. В лес, - отвечает", - и пошли... Собрались и
мы ушли сразу, как только началась стрельба - двигаемся, ползаем, если не стреляют - ложимся... Там в лесу мы спрятали сундуки и мать достала более теплую одежду и мы были там до утра. Как стало видно, раздались одиночные выстрелы, а потом начали гореть дома. Как только они начали курить, все живое начало плакать: люди кричали, собаки выли, коровы рычали - все живое издавало звук... Мы спрятались в болоте, а потом знакомый в селе Вуглы обнялся нас, родителей... Мину сожгли при этом, за то, что партизаны подбили немецкий броневик...»

Записал А. Павлюкович
(из личного архива)

The village of Mekestrovka (11 civilians) was burned on April 12, 1943 during the punitive operation "Spring - North".

Memories of V. Mekestrovka, Lagoisky district, Minsk region.

Witnesses say:
Ivan Vasilyevich Mytko, Molodechno.

He told in detail how everything happened that day: “... Mekestrovka consisted of eight courtyards and two more across the hill. It all happened on April 12, 1943 - this is how it is written on the common monument, where the father's surname is. It was Sunday. It became known that there was a blockade of partisans. On Sunday, the peasants gathered and went to the forest from the village. The mayor arrives from Verbia, it turns out that the blockade is coming from the opposite side. Murozhnoe, Ugly and Verbier. At about twelve o'clock in the afternoon, the Germans settled in Verbia with houses, sent the mayor to Mekestrovka for two rams and gave instructions to collect testicles and lard. He came to our mayor, they walked around the yards, collected everything and he left. He said that no one would be touched if there were no partisans - those villages passed and no one was touched. Someone ran to the men in the forest, told them about it, and they returned to the village. As soon as our men went home, partisans arrived in their place in the forest. It was the "Death to Fascism" detachment stationed in Chemki. Someone told the Germans in Swabia where the partisans were staying. And so the punishers lined up and went to Mekestrovka. At about two o'clock we look from Verby, from the forest, the chain is pouring - the whole field is occupied and they are walking. Before reaching the first houses, they stopped on the road, set up mortars and began to throw mines - they believed that there were partisans in the houses. A mine fell near our window, the glass broke, my father ordered us to lie down on the floor. The Germans got out of the mines, got up and went through the gardens, passed the village, did not enter the houses. They approached the forest and began to climb the hill, and there the partisans took up a convenient position and opened fire, killing several people and a battle ensued. The battle continued, the darkness deepened. My father took Alexander Mytko and his family from Rudny, because part of Rudny had been burned down earlier, back in winter. Father and Alexander went to the barn to graze cows for hay. A rider was passing by on Verbier, saw them and said: “Beat, beat the hay, we will beat you now.” Alexander says to his father: - We will run away. Father replies: - What will happen to the family? He did not want to leave his family and they returned home.
Sisters Nina and Valya slept behind the stove, and we stayed with my cousin Nikolai. At this time, a brigade of executioners approached the gate and began to knock on the door: "Master, come out." Father, mother and I went out into the yard. There were two on horseback and three on foot. Father asked - should I put my horses in the barn or give my own? There was no answer, he entered the barn and opened the door, at which time he was wounded in the back of the head and fell to the ground. I ran into the house and looked out the window. Punishers shout: "Come out, second master." Alexander left and went to the barn, where there was a lot of manure for the winter. He stepped on the manure and somehow crouched at the moment when he was shot and the bullet went through his shoulder and pierced his ear. He fell on the dung, his head was covered in blood, and his legs were sticking out of the barn, but he survived. They whistled, laughed and left. Mother was not touched, she went up to her father, but he did not answer, he only groaned. A rider was passing by, heard the groan of his father and killed him. It was already getting dark, the executioners came, ordered to close the windows and ordered dinner to be served. There's so much grief here, but give them lunch. The mother wanted to take the eggs from the cellar, and they were already carrying a basket of eggs from there. There were six of them, all in German uniform. They spoke Ukrainian and in Russian languages. They brought lard, bread, a basket with five liters of moonshine from other yards. Pour, drink and eat. Mom and I stood by the stove. One of them took out a gun, passed it from hand to hand, loaded it, looked askance at me, I remembered his look for the rest of my life, I wanted to shoot us, but he was told - there will be another team, don’t do this, we drink here and there will be corpses. He put the pistol in his pocket. Then they got up and were about to leave, and one of them said: madam, maybe you have gloves? It was he who asked to be left behind. It was full moon and cold outside. The mother took out the gloves and gave them to him. He says in Russian: "Run, tomorrow you will all be shot." The mother grabs his hand and asks where to run. Into the forest, - answers, "- and went ... Gathered and we left immediately as soon as the shooting started - we move, we crawl, if they don’t shoot, we lie down ... We hid chests in the forest and mother took out warmer clothes and we were there until the morning. As it became clear, single shots rang out, and then the houses began to burn. As soon as they started smoking, all living things began to cry: people screamed, dogs howled, cows growled - all living things made a sound... We hid in a swamp, and then an acquaintance in the village of Vugly hugged us, parents... Mina was burned at the same time, for the fact that the partisans knocked out a German armored car ..."

Recorded by A. Pavlyukovich
(from personal archive)